الگوهای فرزندانمان
پدران مادران ما مسئولیم
الْعِلْمُ فِی الصِّغَرِ کَالنَّقْشِ فِی الْحَجَر: آنچه فرد در کودکی می‌آموزد مانند نقشی است که بر سنگ کنده شده باشد.

با توجه به تحقیقات روانشناسی در کودکی روان‌بنه‌ها و ساخت‌های اولیه شخصیت فرد شکل می‌گیرد¹ در واقع خشت اول شخصیت نهاده می‌شود. برخی از روان‌شناسان نیز معتقدند که شخصیت تا حدود 5 سالگی شکل می‌گیرد².
ضمن آنکه تحقیقات دیگری که در این خصوص انجام شده حاکی از آن است که سالهای اواسط کودکی (7تا12سالگی) در تعیین الگوهای شخصیت بزرگسالی بسیار مهم بوده تا جایی که حتی از سال‌های اوایل کودکی نیز از اهمیت بیشتری برخوردار است³.
پس در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که کودکی پدر انسان است و تاثیرات عمیقی بر شکل‌گیری شخصیت دارد.
با توجه به اهمیت دوران کودکی در مراحل رشد، متاسفانه شاهد بی‌توجهی بسیاری از والدین نسبت به عوامل موثر در رشد شخصیت کودکانشان، هستیم. روش الگوسازی یکی از کلیدی‌ترین روش‌های تربیت است، که این روش در اسلام مورد تاکید فراوان بوده و در قرآن نیز الگوهای مختلفی برای همه سطوح سنی معرفی شده است.

اما این دسته از والدین بجای آنکه خودشان سکان تربیت فرزندانشان را در دست گرفته و آنان را در مسیر صلاح و سعادت قرار دهند، تربیت آنها را بر عهده الگوهایی گذاشته‌اند که با فرهنگ دینی و ملی ما کوچگترین سازگاری ندارند. و این فرزندان معصوم را در مقابل هجمه و شبیهخون فرهنگ غربی، بی‌دفاع رها کرده‌اند.
باید از این دسته والدین چند سوال کرد؛
آیا پدر و مادر مسئول تربیت فرزندانشان نیستند ⁴؟ یا در قیامت بازخواست، نخواهند شد؟
آیا خداوند متعال، تربیت فرزند صالح را سبب آمرزش گناهان معرفی نکرده است ⁵ ؟
آیا از پدران خواسته نشده که خود و خانواده‌شان را از آتش جهنم حفظ کنند ⁶ ؟
حال جای این سوال است، چطور والدینی که نسبت به دینداری فرزندشان مسئول بوده و دغدغه دینداری او را دارند و قصد آمرزش از طرف

این تصاویر از دو طریق بر شخصیت فرزند ما تاثیر می‌گذارند؛ 1. ابتدا از طریق تقلید؛ یعنی فرزندان ما با دیدن این تصاویر، آن‌ها را الگوی خود قرار داده و از آنان تقلید می‌کنند. 2. تاثیر دیگر که شاید مهم‌تر نیز باشد؛ همانندسازی با این شخصیت‌ها است. همانند سازی از آن جهت اهمیت بیشتری دارد که در بخش ناهوشیار شخصیت رخ می‌دهد. یعنی کودک ما به صورت ناهشیار این شخصیت‌ها را درونی کرده و در آینده طبق آن رفتار می‌کند. و همان طور که می دانیم بخش ناهوشیار ⁷شخصیت، رفتارهای ما را کنترل می‌کند و علایق ما را شکل می‌دهد، بدون آنکه ما نسبت به آن آگاهی داشته باشیم.

لذا اگر در دخترمان علاقه ای نسبت به حجاب ندیدیم، و در مقابل میل به خودنمایی، استفاده زود هنگام از لوازم آرایشی، سوء تغذیه و یا بلوغ زودرس را مشاهده کردیم و یا شاهد رفتارهای پر خطر و پرخاشگرانه در پسرمان بودیم، نباید کسی غیر از خودمان را سرزنش کنیم؛ زیرا زمانی که از دستمان برمی‌آید تغافل می کنیم و بعدا دیگر زمانی برای جبران نداریم. ممکن است که بسیاری از والدین بگویند اگر این گونه است چرا مسئولین به وظیفه‌شان عمل نمی‌کنند و این وسایل را جمع‌آوری نمی‌کنند؟ در جواب باید بگوییم که همه ما مسئولیم؛ حال که بسیاری از مسئولین را خواب برده است ما باید خودمان وظیفه‌مان را نسبت به فرزندان و جگر گوشه‌هایمان انجام دهیم.
ما به عنوان پدر و مادر در مقابل خداوند متعال و فرزندانمان مسئول هستیم و خدا نکند زمانی متوجه شویم که دیگر کار از کار گذشته باشد. باید بدانیم که فرصت‌ها همچون ابر در گذر هستند⁸ . باید فرصت‌های تربیتی را دریابیم⁹. و الا نتیجه آن چیزی جز حسرت و اندوه بی پایان نخواهد بود¹⁰.

م.همتی-مشاور

…………………………………………………………
1. روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، بی‌ریا، ناصر و همکاران، ج2، ص583
2. سید محمدی، یحیی، نظریه‌های شخصیت، ص92
3. همان، ص93.
4. َالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ فَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَى أَهْلِ بَيْتِ بَعْلِهَا وَ وُلْدِهِ وَ هِيَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُم‏.
5. رسول خدا(ص):‏ أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ‏ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ يُغْفَرْ لَكُم.‏
6. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ‏ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَة…
7. unconscious.
8. الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْر
9. الفرصه تمر مر السحاب.
10. إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ.