چهارم: خودسازي با تعبيرهاي فراوان در قرآن و احاديث اهل بيت عليهم السلام آمده است، و واژه هاي گوناگون تزكيه، تقوا، جهاد با نفس، مصونيّت از شُحّ، جهاد اكبر، محاسبه نفس، تخلّق به اخلاق الهي، اكتساب مكارم اخلاق، رعايت عدل و احسان، و عبادت، هر كدام حاكي از نوعي خودسازي است.
خودسازي در فرهنگ اهل بيت عليهم السلام شامل كنترل تمام رفتارها و گفتارهاي انسان در چهارچوب دستورهاي خداست. كنترل چشم و گوش و زبان و دست و پا و شكم و شهوت براساس بايدها و نبايدهاي قرآن و سنّت، مصداق خودسازي اسلامي و الهي است و روايات مكرّري يادآوري كرده است كه روزه داري، فقط به دستگاه گوارش و خوردن و آشاميدن مربوط نيست؛ بلكه مهم كنترل انسان بر اندام خويش و مراقبت بر صادرات و واردات كشور روح و جزيزه جسم انسان است. براي نمونه به اين احاديث شريف توجه كنيم:
قال علي عليه السلام: “اَلصِّيامُ اِجْتِنابُ الْمَحارِمِ كَما يَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ؛(1) روزه [راستين ] دوري از گناهان است؛ همانطور كه انسان از خوردني و نوشيدني خودداري مي كند.”
حضرت فاطمه عليها السلام فرموده است: “ما يَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِيامِهِ اِذا لَمْ يَصُنْ لِسانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ؛(2) وقتي روزه دار، زبان و گوش و چشم و اندامش را حفظ نكند، اين روزه چه فايده اي دارد؟!"

خودسازي در فرهنگ قرآن و عترت عليهم السلام شامل خودسازي عقيدتي، اخلاقي و رفتاري مي شود و كليه رفتارهاي سياسي، اقتصادي، دفاعي و جهادي انسان را در بر مي گيرد، و روزه داري  و ماه رمضان، فرصتي براي ايجاد تحوّل بنيادي در انديشه ها و روحيه ها، عادتها و عملكرد انسان است.
فضائل اخلاقي همه در سايه ايمان و تقوا تقويت مي شود و بيماريهاي اخلاقي در پرتو روزه و رمضان درمان پذير است.
پنجم: امام سجادعليه السلام در صحيفه سجاديّه درباره ماه رمضان معارف ارزشمندي بيان فرموده است. جامع ترين متن موجود از صحيفه سجّاديه كتابي است كه توسّط مؤسسة الامام المهدي منتشر شده است و حاوي 270 دعاي امام سجادعليه السلام است.
1. در اين كتاب ضمن دعاي نماز شب نيمه شعبان، امام سجادعليه السلام فرموده است:(3) “خدايا از تو درخواست مي كنم توفيق درك ماه رمضان را به عنوان مكمّل و متمّم عبادات ماه شعبان، به من عنايت كني و با اتمام اين دو ماه، مرا از پوسته گناهان بيرون آوري؛ زيرا من در دژ تو پناهنده شده ام.
به نامهاي بزرگ تو چنگ زده ام و اهل موالات به اولياي گرامي تو هستم؛ آنها كه اهل نقض و ابرام اند. و امامي پس از امام ديگر چراغ شبهاي تار، و حجتهاي خدا بر همه خلق اند، از سوي تو بر آنان برترين سلام و درود باد.”
2. آن بزرگوار، دعاي مفصّلي براي ورود ماه رمضان بيان فرموده است و در آن دعا از ماه رمضان به عنوان شهر القيام، شهر الاسلام، شهر الطهور، و شهر التمحيص و شهر الصّيام(4)؛ ماه شب زنده داري، ماه مسلماني يا تسليم، ماه پاك سازي، ماه تصفيه و ماه روزه نام برده است.
3. دعاي معروف به دعاي ابو حمزه ثمالي، دعايي است كه ابو حمزه آن را از امام چهارم نقل كرده و گفته است:
“علي بن الحسين سرور پرستندگان - درود خدا بر او و پدرش باد - بخش مهم شب را در ماه رمضان نماز مي گذارد و چون سحر مي شد، اين دعا را مي خواند."(5)
حضرت سجادعليه السلام دعايي را هر روز ماه رمضان مي خوانده اند كه در صحيفه جامعه به عنوان دعاي شماره 117 آمده است.
امام چهارم، براي روزهاي ماه رمضان از سيزدهم تا پايان ماه، يك دعاي خاص بيان فرموده و خود آن بزرگوار آن را خوانده است.
دعاهاي ديگري با عناوين زير نيز از آن بزرگوار نقل شده است:
دعاي شب بيست و هفتم؛
دعاي آخرين شب ماه رمضان؛
دعاي وداع ماه رمضان با شماره 142؛
دعاي وداع ماه رمضان با شماره 143؛
دعاي روز عيد فطر؛
دعاي هنگام افطار؛
دعاي پس از بازگشت از نماز عيدفطر.
هر كدام از اين دعاهاي حيات بخش، متني عميق و جذّاب دارد كه چون باران بهاري روح را طراوت مي بخشد. متن دعاهاي گوناگون امام چهارم درباره ماه رمضان بهترين معرف ماه رمضان و نشان دهنده نقش تربيتي اين ماه شريف است.
زمزمه هاي امام سجادعليه السلام در فراق اين ماه، جانسوزتر از ناله ني و دردناك تر از حديث جدائي است.
اين ماه فرصتي استثنايي و بس ارزشمند است، كه هم بايد به استقبال آن شتافت و هم بايد آن را بدرقه كرد و پس از عيدفطر مستحب است شش روز آن را بدرقه كنند و روزه بگيرند.
ششم: ماه رمضان بهار قرآن است. برنامه ريزي و تلاش براي تلاوت، تدبّر، آموزش، تفسير، حفظ قرآن و گسترش جلسات قرآني توسّط مسئولان فرهنگي و رسانه هاي كشور و مبلّغان و روحانيون گرامي، از بهترين اقدامات فرهنگي محسوب مي شود. معرفي تفاسير، ترجمه هاي معتبر، كتابهاي علوم قرآني،  CDها و سايتهاي قرآني به نسل جوان، از اقدامات خوبي است كه مبلغان دين مي توانند، انجام دهند.

……………………………………………….

1) ميزان الحكمه، ح 10952.
2) همان، ح 10953.
3) الصحيفة السجادية الجامعة، ص 208.
4) همان، ص 210.
5) همان، ص 214.
ادامه دارد…