مصرف‌گرايي و آزمندي
دکتر محمود گلزاري (روان‌شناس)
اريک‌فروم، در کتاب «به نام زندگي» مي‌نويسد «امروزه خواست و آرزو براي مصرف کالا از درون انسان‌ها برنمي‌خيزد، بلکه توليدکنندگان کالاهاي مصرفي، با آگهي‌هاي پر زرق‌و‌برق آن را به وجود مي‌آورند و پرورش مي‌دهند.»1
اما قرآن، حرص و زياده‌خواهي را انگيزشي دروني و البته منفي معرفي مي‌کند که انسان بايد با تربيت ديني ريشه آن را بخشکاند و از پيامدهاي پرآسيب آن در امان بماند. حضرت علي(علیه السلام) حرص را «طلب کردن چيز اندک در ازاء از دست دادن چيزهاي زياد» مي‌داند.2
فرد آزمند، تلاش‌هاي فراواني مي‌کند، موقعيت‌ها و فرصت‌هاي زيادي را از دست مي‌دهد، عزت و کرامت انساني را زير پا مي‌گذارد و ياران و آشناياني پاک‌انديش را از خود دور مي‌سازد تا به مال و جاه و شهوتي ناچيز و گذرا دست يابد.
خدواند در سوره معارج آيات 19 تا 21 بر سرشتي بودن حرص تصريح مي‌کند «انسان آزمند آفريده شده است. آزمند در برابر فشارهاي زندگي بي‌تاب است و در رساندن خير به ديگران تنگ‌چشم و بخيل.»
اين آيات الهي، علاوه بر بيان نشانه‌هاي حرص، پيامدهاي فردي اجتماعي آن را نيز بيان مي‌کند: نابردباري و کم‌طاقتي در برابر مشکلات و رنج‌هاي زندگي و تنگ‌نظري و بخل در ياري رساندن به تهيدستان و نيازمندان. آزمندي انگيزشي دروني است و اگر ريشه‌کن يا خاموش نشود مانند هر انگيزشي فعاليت‌هاي انسان را جهت مي‌دهد. قرآن سه راه براي مبارزه با اين صفت منفي سرشتي را بيان مي‌کند:
1. ايمان به خداوند و ارتباط با او از طريق بجا آوردن مرتب و پيوسته نماز
2. پرداخت بخش معيني از اموال خود به حاجت‌خواهان و نيازمندان
3. باور قلبي به روز رستاخيز و بيم‌ناک بودن از عذاب‌هايي که پروردگار به دنياپرستان آزمند مي‌دهد.
……………………………………………
1. ترجمه اکبر تبريزي، ص33.
2. بحارالانوار، ج73، ص167.