• برآوردن نيازهاي کودکان
براي نشان‌دادن عملي احترام به فرزندان، کمترين کاري که مي‌توانيم بکنيم، برآورده ساختن نيازهاي اساسي آن‌ها همچون تغذيه، پوشاک و محافظت از آن‌ها در برابر خطرات و بيماري‌هاست.
• گوش‌دادن به فرزندان
گوش‌دادن به صحبت‌هاي کودک، به‌صورت غير ‌مستقيم اين پيام را به او منتقل مي‌کند که ما برايش ارزش و احترام قائل هستيم و باعث به وجود‌آمدن حس ارزشمندي در او مي‌شود. 
• صحبت‌کردن با بچه‌ها
با کودک‌مان، در مورد مسايل مختلفي که در طول روز براي‌مان اتفاق افتاده صحبت کرده و احساسات‌مان را درباره موضوعات گوناگون بيان کنيم. با اين کار در واقع به کودک‌مان نشان مي‌دهيم، آن‌قدر برايش احترام قائليم که او را در عقايد و احساسات‌مان شريک کرده‌ايم.
• شرکت‌دادن کودکان در تصميم‌ها خانوادگي
يکي از راه‌هاي مهم‌احترام گذاشتن و ارزش قائل‌شدن براي فرزندان، اين است که نظرات آن‌ها را در مورد تصميم‌هاي خانوادگي بخواهيم. براي اين منظور مي‌توان در طول هفته جلسه‌هاي منظم خانوادگي تشکيل داد که در آن هر يک از اعضاء خانواده بتواند بدون هيچ محدوديتي نظرهاي خود را بيان کند. 
• اعتماد‌کردن به کودکان
اگر به اين باور که بچه‌ها مي‌توانند به‌خوبي از عهده کارها برآيند و مسئوليت پذير باشند، اعتماد کنيم و به آن‌ها نشان دهيم که  به خواسته فطري آن‌ها يعني استقلال‌طلبي اعتقاد داريم، در واقع آن‌ها را مورد احترام خود قرار داده‌ايم.
احترام‌گذاشتن به کودکان روش‌هاي مختلفي دارد که ما براي نمونه، به تعدادي از آن‌ها اشاره کرديم. اما شما والدين عزيز مي‌توانيد در اين زمينه، از تجربه و خلاقيت خود نيز بهره بگيريد.

2. از امر و نهيِ صرف پرهيز كنيد
همه‌ي انسان‌ها، به‌ويژه كودكان نوپا و نوجوانان استقلال‌طلب‌اند و روحيه‌ي آن‌ها با امر و نهي سازگاري ندارد. البته كودكان در هفت سال دوم زندگي تا اندازه‌اي دستور ديگران را مي‌‌پذيرند. اما در اين دوره نیز نبايد در امر و نهي‌کردن، زياده‌روي كرد و بهتر است در برخورد با كودكان، نوجوانان و جوانان، به‌جاي فرمان‌های مستقيم، شيوه‌هاي ديگري نظير امر و نهي غير مستقيم، ارائه‌ي مشورت و… را در پيش گرفت. اين شيوه ها افزون بر این‌که كارآيي بيشتري دارند، فرزندان را نسبت به والدين و مربيان بدبين نمي‌‌كند. معصومان‌عليهم‌‌السلام ‌نيز در برخورد با نوجوانان و جوانان از امر و نهي زياد پرهيز مي‌‌کردند. نقل شده است كه اسماعيل، فرزند امام صادق‌عليه‌السلام ‌مقداري پول داشت. در همان هنگام مردي از قريش عازم يمن بود. اسماعيل تصمیم گرفت پول خود را به آن مرد بدهد تا براي او كالايي خريداري [و تجارت] كند. از این رو، با امام مشورت كرد. امام او را از این کار باز نداشت، بلكه فرمود: «عزيزم آيا نشنيده‌اي او شراب‌خوار است؟» اسماعيل گفت: «مردم چنين مي‌گويند». امام فرمود: خداوند مي‌فرمايد: «هرگاه مؤمنان نزد تو شهادت دادند آن‌ها را تصديق كن».   چنان‌که در اين روایت خواندیم امام به‌طور مستقيم فرزند خويش را منع نكرد، بلكه با مطرح‌كردن پرسش و نيز با استدلال، به‌گونه‌ای غير مستقيم، همراه با محبت، او را از اين كار بازداشت.

3. به کودکان حق سخن‌گفتن بدهيد
کودکان نیز بايد در تعيين مقررات و محدوديت‌ها حق اظهار نظر داشته باشند. گاهي يک کودک پنج يا شش ساله مي‌‌تواند با شما سخن بگوید و در وضع مقررات منصفانه به شما کمک کند. وقتي کودک را در وضع مقررات شرکت مي‌‌دهيد او احساس مسئوليت بيشتري مي‌‌کند. بديهي است كه ميان عمل به قوانيني كه خود كودك وضع كرده يا در ایجاد آن‌ها شركت داشته است و مقرراتي كه ديگران برايش وضع کرده‌اند و بر او تحميل شده، اختلاف آشكاري وجود دارد.

4. دليل مقررات را توضيح دهيد
بايد دليل مقرراتي كه وضع شده است برای کودک دقيقاً توضيح داد. اگر بچه‌ها دليل این مقررات را بدانند بهتر وظایف خود را انجام مي‌دهند و به قوانین پايبند مي‌‌مانند. اين روش همچنین به آن‌ها می‌آموزد كه براي انجام هر كار بايد دليلي منطقي داشته باشند. با اين كار در واقع برا ي كودك شخصيت قائل شده و به او احترام گذاشته‌ايد.

5. از پیش اطلاع دهيد
ناگهان و بي‌مقدمه قانون و محدوديت وضع نکنيد. بگذاريد فرزندان‌تان پیش از رعايت محدوديت، از وجود قانون جدید آگاه شوند. اين امر زمينه پذيرش را در کودکان ايجاد کرده و مخالف را در آن‌ها کاهش مي‌‌دهد و به آن‌ها کمک مي‌‌کند تا خود را با شرايط جديد وفق دهند.

6. يادآوري کنيد
فرزندان گاهی مقررات و محدوديت‌ها را فراموش مي‌‌کنند. اگر احساس مي‌‌کنيد فرزند شما قاعده‌اي را فراموش کرده است، آن‌قدر صبر نکنيد که به دردسر بيفتد و سپس اقدام کنيد؛ بلکه پيشاپيش او را آگاه کنید. زيرا هدف اصلاح رفتار کودک است نه تنبيه او.

7. منظورتان را به روشني بيان کنيد
محدوديت‌ها را به‌صورت کامل و روشن بيان کنيد. منظورتان را به‌روشني بگوييد و راهنمايي‌هاي لازم را ارائه دهيد. بچه‌ها بايد دقيقاً بدانند که از آن‌ها چه انتظاري داريد و چه بايد بکنند. از گفتن عبارات گنگ و نامشخص خودداري کنيد. اگر مي‌‌خواهيد کودک‌تان اسباب‌بازي‌هايش را مرتب کند به او نگوييد: «ديگر خسته شدم تو چه‌قدر شلخته هستي». بلکه روشن و واضح برايش توضيح دهيد که انتظار داريد، او بعد از تمام‌شدن بازي، اسباب‌بازي‌هايش را جمع کرده و در جاي خودش قرار دهد.

8. تا حدّ امکان از جملات مثبت استفاده کنيد 
هر‌جا که امکان دارد، از جمله‌های مثبت استفاده کنيد. برای مثال، به‌جاي اين‌که بگوييد: «با توپ، داخل اتاق بازي نکن»، بهتر است بگوييد: «مي‌‌تواني با توپ در حياط و روي چمن‌ها بازي کني». زيرا جمله‌هاي منفي، تنها به کودک مي‌‌گويد که چه کار نبايد بکند و رفتار درست را به او آموزش نمي‌‌دهد. حال آن‌که کودک نياز دارد، درست رفتار‌کردن را بياموزد.
با انجام تمام اين اقدامات باز هم ممکن است که در طي نظم آموزي به کودکمان با مشکل مواجه شويم، براي همين منظور در ادامه راه کارهایی بیان می شود تا بهتر بتوانیم نظم را به آنها آموزش داهیم.

م.همتی-مشاور

صفحات: 1· 2