انواع محرك‌هاي تنش‌زا

موقعيت‌ها، شرايط و يا هر محركي كه براي انسان تهديد تلقي شود، محرك تنش‌زا، نام دارد كه ميزان استرس را افزايش مي‌دهد. محرك‌هاي تنش‌زا نه تنها بيش از اندازه زياد است، بلكه براي اشخاص گوناگون، فرق مي‌كند. درباره ماهيت محرك‌هاي تنش‌زا، بررسي‌هاي بي‌شماري انجام شده است و مي‌توان آن‌ها را به سه دستة زير تقسم كرد:

محرکهاي تنش زاي زيستي محيطي، محرکهاي تنش زاي رواني- ارتباطي و محرکهاي تنش زاي اجتماعي.

الف) عوامل زيست محيطي
عوامل زيست محيطي بي‌شماري دركارند تا استرس را - در درجه‌هاي گوناگون- ايجاد ‌كنند. برخي از اين عوامل، بيرون از دايره آگاهي ما هستند. از جمله آن‌ها مي‌توان به نور خورشيد، عوامل جاذبه‌اي و ميدان‌هاي الكترو مغناطيسي اشاره كرد كه روي آهنگ زيستي ما تأثير مي‌گذارند.

اين تغييرات زيست محيطي تحت تأثير پديده‌هاي طبيعي همچون تاثيرات جوّ زمين و گردش زمين به دور خورشيد كه تاريكي و روشني و نيز تغييرات فصلي را سبب مي‌شوند قرار دارند. براي مثال مي‌توان به اختلال عاطفي فصلي (اس- اي- دي) اشاره كرد؛ شرايطي كه روي زندگي بسياري از كساني كه در نواحي قطبي زندگي مي‌كنند تأثير مي‌گذارد. بسياري از ساكنان نواحي قطبي وقتي به مدت طولاني از نور خورشيد محروم مي‌شوند، دچار افسردگي مي‌گردند. تغييرهاي ناشي از فن‌آوري نيز در اين رده به شمار آمده است كه براي مثال مي‌توان به خستگي پرواز ناشي از تغيير ساعت اشاره كرد كه در اثر پرواز با هواپيما و عبور از مناطق مختلف، حاصل مي‌شود.
آلودگي الكتريكي، تشعشع خورشيدي و آلودگي صدا، از ديگر عوامل زيست¬محيطي به ‌شمار مي‌آيند. افزون بر اين، برخي از افزودني‌هاي غذايي مي‌توانند موجب آزاد شدن برخي از هورمون‌هاي مرتبط با استرس در نقاط مختلف بدن شوند. توجه داشته باشيد كه شمار زيادي از دست اندركاران امور سلامتي، بر اين عقيده‌اند كه افزايش استرس در قرن بيستم، ناشي از قطع تماس انسان با عوامل طبيعي است كه تا حدود زياد، روي نظام هاي فيزيولوژي بدن اثر مي‌گذارند. به هر روي تغيير در سبک زندگي، برخي از اين عوامل زيستي آسيب زا را کنترول مي نمايد.كه از جمله آن‌ها مي‌توان به اصلاح عادت غذايي، ورزش و بهره‌گيري منظم از روش‌هاي آرميدگي اشاره كرد كه تعادل از دست رفته را به زندگي باز مي‌گردانند.
ب) عوامل روانيدر حال حاضر همين قدر مي‌دانيم كه عوامل رواني، از مهم‌ترين علل تنش‌زا به‌شمار مي‌روند. ساخت رواني، شامل آن دسته از انديشه‌ها، باورها، نگرش‌ها و ادراكاتي مي‌شود كه از آن براي دفاع از هويت خود بهره مي‌گيريم. وقتي اين دسته از برداشتهاي ما به مبارزه طلبيده مي‌شوند يا مورد تهاجم قرار مي‌گيرند احساس تهديد مي کنيم که پي‌آمد آن، استرس است. اين ساختها، منعكس كننده چارچوب منحصر به فرد شخصيت ما مي باشند.
ج) عوامل اجتماعي عوامل اجتماعي مرتبط با استرس، با تغييرات عمده زندگي نيز در ارتباط هستند. دو پژوهش‌گري كه به بررسي رابطه ميان استرس و بيماري، با توجه به تغييرهاي زندگي پرداخته اند، «توماس هلمز» و «ريچارد راهه» مي‌باشند. اين دو، با بررسي و پژوهش روي هزاران نفر، فهرستي از عوامل مهم تنش‌زا و مولد استرس را در انسان‌ها تهيه كردند. نتيجة كار اين دو پژوهش‌گر تهيه جدولي بود كه در آن، براي 43 حادثة مهم زندگي با توجه به ميزان استرس ناشي از آن، امتيازهايي در نظر گرفته بودند؛ (جدول 1-1). هلمز و راهه به اين نتيجه رسيدند كه امتياز کمتر از 150استرس طبيعي است ، امتياز 199- 150 بحران ملايم در زندگي را نشان مي‌دهد, امتياز 299- 200 بحران متوسط و امتياز بالاي 300 نشانگر بحران شديد و عمده در زندگي است.
ادامه دارد…