3. گاهى برخى حوادث و اتفاقات، فضاى روانى فرد را دچار اختلال مى‏كند (نظير آنچه در زندگى شخصى، تحصيلى، خانوادگى، اجتماعى و اقتصادى و… رخ مى‏دهد)، امكان تمركز حواس را از بين مى‏برد.
4. گاهى عدم رعايت بهداشت مطالعه و اصول و قوانين آن و بهره نگرفتن از روش مناسب مطالعه، باعث خستگى جسمى و روانى شده و آمادگى روانى لازم براى مطالعه و درس خواندن از بين مى‏برد. در نتيجه احساس بى‏علاقگى و به دنبال آن عدم تمركز حواس بر او مستولى مى‏شود.
5. تكثر و تعدد فعاليت‏هاى فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد، باعث عدم تمركز حواس مى‏شود.
براي آنكه بتوانيد به تمركز حواس برسيد لازم است، عللي را كه مانع تمركز حواس مي‌شود از بين ببريد. در اين صورت است كه تمركز نيز حاصل خواهد شد.
راه‏هاى مقابله با عوامل حواس‏پرتى:
براى مقابله با هر يك از عوامل فوق كه هر كدام به گونه‏اى مانع تمركز حواس مى‏شود، بايد به راه‏كار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عين حال نكات زير مى‏تواند به عنوان راه‏كارهاى كلى، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چيز، براى تمام فعاليت‏هاى درسى و غيردرسى برنامه‏ريزى كنيد. اوقات شبانه‏روز را در يك جدول زمان‏بندى شده از هنگام بيدارى تا موقع خواب، يادداشت نموده و براى هر كارى، زمان خاصى و مناسب آن را معين نماييد، سعى كنيد طبق همان برنامه تنظيم شده به انجام دادن همان فعاليت مشخص (كلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و…) بپردازيد.
حتى زمان معين و مشخصى را در طول روز، براى انديشيدن درباره موضوعات مختلف يا تخيلات و افكار مزاحم، اختصاص دهيد. اين كار حداقل دو فايده مهم دارد: الف. نظم و انضباط در تمام فعاليت‏ها حتى در انديشه‏ها و افكارتان - راه پيدا مى‏كند كه خود بسيار ارزشمند است. ب. اگر افكار مزاحم در غير زمان معين، به سراغتان آمد و باعث حواس‏پرتى شما شد، مى‏توانيد به خود وعده بدهيد كه زمان انديشيدن در اين باره، فلان زمان خاص و معين است. تأكيد مى‏كنيم براى هر كار و فعاليتى وقت مشخص معين كنيد و در آن وقت به هيچ امرى غير از آن كار نپردازيد.
2. اصول و قوانين لازم براى يك مطالعه سودمند را بشناسيد و آن را به دقت رعايت فرماييد. ما نيز در اينجا به چند مورد اشاره مى‏كنيم:
• با مد نظر قرار دادن هدف خويش از مطالعه و درس خواندن، احساس نياز به مطالعه را در خودتان شعله‏ور سازيد.
• مطالعه در یک اتاق آشنا که لوازم آن هر روز پیش چشم شماست بازدهی شما را افزایش می¬دهد.
• به خاطر داشته باشيد كه حافظه ما وابسته به زمينه است، يعني ياد¬آوري آموخته¬ها در همان زمينه¬اي كه يادگيري در آن انجام شده است، بهتر صورت مي¬پذيرد. بنابراين محلی را برای مطالعه انتخاب کنید که شباهت بیشتری به موقعیت کلاس و امتحان دارد.
• سعی کنید زمان مشخصی را برای مطالعه در هر روز در نظر بگیرید. و به طوري باشد كه بتوانيد حتي الامكان قبل و بعد از آن ك مي استراحت كنيد.
• با تغییر دادن موضوع¬ها به مطالعه خود تنوع بخشید تا حواس پرتی ایجاد نشود.
• خواندن با صداي بلند نه تنها موجب بهتر ياد¬گرفتن نمي¬شود بلكه تمركز حواس را كاهش مي¬دهد، ذهن را خسته مي¬كند و سرعت مطالعه را به حداقل مي¬رساند. بنابراين سعي كنيد هنگام مطالعه لب¬خواني نداشته باشيد و كلمات را تكرار نكنيد. عادت کنید کلمات را ببینید و جمله را درک کنید.
• ایجاد تنوع و عدم تداوم یک عمل برای مدتی طولانی بوسیله استراحت. انجام اين عمل براي مطالعه امري ضروري است لذا در هر فاصله زماني براي مثال حدود 30 يا 45 دقيقه، استراحت كوتاهي لازم است. البته مدت زمان مطالعه در افراد متفاوت است و به تجارت و ويژگي هاي روحي و رواني آنان بستگي دارد.
• به محض نشستن پشت میز مطالعه، خواندن را شروع کنید و شک و تردید و دو دلی را از خود دور سازید.
• بهترین وضعیت برای مطالعه نشستن پشت میز مطالعه می¬باشد و بدترین وضعیت دراز کشیدن است.
• زمان و مكان مطالعه، بايد از نظر فيزيكى و روانى از شرايط مناسب برخوردار باشد و هرگونه عاملى را كه مى‏تواند باعث حواس‏پرتى شود (نظير سر و صداها، سرما و گرما، نور كم يا خيلى شديد و…) از محيط مطالعه خود حذف كنيد.
• يكي از شيوه¬هاي مطالعه دقيق و فعال طرح سؤال کردن است كه در تمام اوقات مطالعه مفيد بوده و شما مي¬توانيد از طريق كنجكاوي و طرح سؤال، تمركز و دقت خود را افزايش دهيد.
• به هنگام مطالعه يا حضور در كلاس، از افكار نااميدكننده، كسل كننده و غيرمنطقى بپرهيزيد و همواره اميد، قدرت و توانايى را در ذهن خود حفظ كنيد.
• هميشه براى مطالعه يا سر كلاس، كاغذ و قلمى داشته باشيد و نت‏بردارى كنيد يا خلاصه‏اى از مطالب را يادداشت كنيد تا در فضاى روانى درس و مطالعه قرار داشته باشيد، نه اينكه به دنبال افكار و ذهنيات خود باشيد.
• با پيش‏مطالعه وارد كلاس شويد و پرسش‏هايى كه درباره درس به ذهنتان مى‏رسد، بلافاصله از استاد بپرسيد و به خود اجازه ندهيد سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدريج از فضاى روانى كلاس خارج شويد. با اين روش ساده، مى‏توانيد فرايند تدريجى و محتواى درسى كلاس را پى‏گيرى كنيد و خود را در فضاى درسى يا مطالعه قرار دهيد.
3. در صورتى كه تعدد كارها و فعاليت‏هاى غيردرسى، باعث عدم تمركز مى‏شود، آنها را به حداقل ممكن برسانيد و به خود بگوييد: در اين دوره و زمان، مهم‏ترين وظيفه و كار من مطالعه و درس‏خواندن و ارتقاى سطح علمى است و فعاليت‏هاى جانبى متعدد، مزاحم وظيفه اصلى من است.
4. اگر مشكلات شخصى، اجتماعى، خانوادگى و… باعث عدم تمركز حواستان مى‏شود؛ بدانيد كه: الف. زندگى فردى هيچ‏كس، خالى از مشكل نيست و ذهن هيچ فردى خالى محض نيست. از طرف ديگر با صرف كردن فكر و مشغوليت ذهنى درباره چنين مشكلاتى، هيچ دردى دوا نخواهد شد. پس به خود تلقين كنيد كه هنگام درس يا مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانيد. ب. به هنگام مزاحمت آن افكار، به خود قول بدهيد در اين باره خواهم انديشيد (و زمانى را براى اين كار در شبانه‏روز اختصاص دهيد). ج. در صورت امكان به اتفاق يكى از دوستان خود، مطالعه يا مباحثه كنيد.
5. در صورتى كه موضوع يا موضوعات خاص و محدودى، باعث حواس‏پرتى شما مى‏شود، به دنبال راه حل مناسب آن باشيد؛ چرا كه آن موضوع خاص، در حكم علت عدم تمركز حواس شما است.
پس براى مقابله با حواس‌پرتي بايد ابتدا علت و عامل اصلى را شناسايى كنيد و در پى حذف يا تقليل آن برآييد، ولى اگر موضوعات متعدد مختلف باعث حواس‏پرتى مى‏شود. به نكات چهارگانه بالا توجه نماييد. در پايان براي همه شما جوانان این مرز و بوم آرزوي توفيق و موفقيت در تحصیل و زندگی را داریم.

م.همتی-مشاور

صفحات: 1· 2