تربیت قطره‌ای
بالاخره، كار به جايى رسيد كه من بدون اين كه نزد دايى بروم، خودم قبل از اذان صبح بيدار مى‌شدم و پس از نماز تسبيح به دست مى‌گرفتم و پيوسته تكرار مى‌كردم: «يا حاضر و يا ناظر» و از اين كار حظّ روحانى مى‌بردم تا اين كه به اين مقام و مرتبه رسيدم.»
آموزش معارف و مسائل دينى داراى مراتب و درجاتى است و هر مرتبه و درجه‌اى از آن، اصول و مقتضياتى دارد كه بايد مراعات شود. تفاوت اين مراتب و درجات به دليل تفاوت‌هاى فردى در رشد استعدادهاى ذهنى و روحى و نيز تفاوت در معلومات و تجربيات و شرايط گوناگون اجتماعى و فرهنگى در کودکان است. بدين روى، بايد مطالب و مفاهيم آموزشى و دينى متناسب با سطح درك و قواى ذهنى و روانى کودکان و بدون هیچ اجبار و زوری باشد.
والدين و بزرگسالان نبايد توقّع داشته باشند كه كودك آن‌ها سريع اهل عبادت و نماز شود. برنامه عادت دادن و آموزش آن‌ها بايد بر اصل تدريج مبتنى باشد. كودك نبايد يكباره حجم سنگينى از وظايف دينى را بر دوش خود احساس كند و خود را به انجام آن موظف بداند. تكاليف سنگين و زود هنگام و خارج از طاقت و توان كودك ممكن است صدمه‌اى جبران ناپذير بر اعتقادات دينى و مذهبى او وارد آورد.
در تعاليم اسلامى، توصيه هاى فراوانى در زمينه آموزش تدريجى مسائل دينى آمده است. امام جعفر صادق(عليه السلام)مى فرمايند: «وقتى كودك به سن سه سالگى رسيد، از او بخواهيد كه هفت بار «لا اله الاّ اللّه» بگويد، سپس او را به حال خود واگذاريد تا به سن سه سال و هفت ماه و بيست روز برسد. در اين هنگام، به او آموزش دهيد كه هفت بار بگويد «محمّدرسول اللّه» و سپس تا چهارسالگى او را آزاد بگذاريد. در آن هنگام، از وى بخواهيد كه هفت مرتبه «صلى اللّه عليه و آله» را تكرار نمايد و سپس تا پنج سالگى او را رها كنيد. در اين وقت، اگر كودك دست راست و چپ خود را تشخيص داد، او را در برابر قبله قرار دهيد و سجده را به او بياموزيد و در سن شش سالگى ركوع و سجود و ديگر اجزاى نماز را به او آموزش دهيد. وقتى هفت سال او تمام شد، به او بگوييد دست و صورت خود را بشويد (در مورد وضو نيز به تدريج، وضو گرفتن را به او بياموزيد) سپس به او بگوييد نماز بخواند. آن گاه كودك را به حال خود واگذاريد تا نُه سال او تمام شود… در اين هنگام، وضو گرفتن صحيح را به او بياموزيد و او را به نماز خواندن واداريد.»
تعاليم اسلام به صورت تدريجى به مردم عرضه گرديده و قرآن نيز به تدريج بر مردم خوانده شده، شراب و ربا هم تدريجاً تحريم گرديده است. اما برخی از ما والدين و مربيان ـ متأسفانه ـ قصد داریم در فرصتى كوتاه و سريع فرزندانمان را به سر منزل مقصودى كه در ذهن داریم، برسانیم. حال آنکه این روش تربیتی همچون سیلابیست که هر آنچه را که در مسیر خود باشد از بنیان بر می‌کند.
م. همتی-مشاور
صفحات: 1· 2