حال شما پدر و مادر محترم، اگر مي‌خواهيد کودکانتان خود جوش بوده و نيازي به کنترل و حضور دائمي شما نداشته باشند، سعي کنيد تا انگيزه‌هاي آنان را دروني کنيد. در اين صورت، شما مي توانيد آسوده خاطر باشيد که کودکانتان آنچه را مي‌خواهید، خودشان انجام خواهند داد.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید، این است که در بسیاری از مواقع نحوه ارائه پاداش تأثير به سزايي در دروني کردن يا بيروني کردن انگيزه‌ها دارد. مارک لپر و همکارانش آزمايشي انجام دادند که نتايج آن قابل توجه است. در اين آزمايش سه گروه کودک پيش دبستاني که علاقه زيادي به نقاشي داشتند انتخاب شدند و از آنها خواسته شد که نقاشي بکشند، منتهي به گروه اول پاداشي نشان داده شد و از آنها خواسته شد که بخاطر بُردن پاداش نقاشي کنند (انگيزه بيروني). به کودکان گروه دوم گفته شد که اگر دوست دارند نقاشي کنند (انگيزه دروني). از کودکان گروه سوم نيز خواسته شد که اگر دوست دارند نقاشي کنند اما پس از پايان کار به صورت غير منتظره به آنها جوايزي داده شد.
يک هفته بعد آزمايشگران فعاليت نقاشي را در کلاس برقرار کردند تا کودکان به خواست خودشان نقاشي کنند يا نکنند. نتايج نشان داد کودکاني که براي پاداش، نقاشي کشيده بودند نسبت به قبل از آزمايش، علاقه بسيار کمتري براي نقاشي کردن داشتند، تا کودکاني که پاداشي نگرفته بودند يا پاداش غير منتظره دريافت کرده بودند. همچنين در طول مدت اين يک هفته کودکاني که براي پاداش، نقاشي کرده بودند به نحو چشم گيري وقت کمتري را در مقايسه با کودکان دو گروه ديگر، صرف نقاشي کردند.
نتايج اين آزمايش نشان داد که ارائه پاداش مي‌تواند انگيزه کودک را بيروني کند. حال اين سوال مطرح مي‌شود که آيا پاداش هميشه اين گونه است، يا خير؟
در جواب باید بگوییم، پاداش‌ها همیشه انگیزه درونی را کاهش نمی‌دهند. بلکه در صورتی این اتفاق می‌افتد که:
• کودک انتظار پاداش داشته باشد. اما اگر کودک انتظار پاداش نداشته باشد و شما به او پاداشی بدهید در انگیزه درونی کودک خللی ایجاد نمی‌شود. اگر کودکتان به درست کردن کاردستی علاقه دارد و این کار را با اشتیاق انجام می‌دهد، در واقع انگیزه او درونیست، اما به محض اینکه برای این کار جایزه‌ای قرار می‌دهید، انگیزه او را بیروی کرده‌اید و دیگر او بخاطر خودش این کار را انجام نمی‌دهد و قصدش گرفتن جایزه خواهد بود. اما می‌توانیم هر از چندی با دادن هدیه‌ای به کودک از او قدردانی کرده و تشویقش کنیم. این نحوي تشویق به دليل آنكه از پيش به كودك اطلاع داده نشده، دیگر باعث بیرونی شدن انگیزه او نمی‌گردد.

• زمانی که انجام تکلیف با پاداش داده شده تناسبی نداشته و پاداش چشمگیرتر باشد. زیرا هر چه پاداش مورد انتظار کودک چشمگیرتر باشد توجه او از انجام عمل به سوی کسب پاداش بیشتر می‌گردد، در این صورت کودک به دنبال یادگیری و خلاقیت در آن عمل نمی‌باشد بلکه تنها فکر او گرفتن جایزه‌ایست که به او وعده داده شده است.

• هنگامی که پاداش‌ها مادی (مانند پول، جایزه و غذا) باشند. اين نوع پاداشها انگیزه درونی را کاهش می‌دهند. حال آنکه پاداش‌های غیر مادی نظیر تحسین، تشویق کلامی و نگاهی محبت آمیز همراه با لبخند این مشکل را ندارند و باعث کاهش انگیزه درونی نمی‌شوند. پس پاداش‌ها همیشه انگیزه درونی را کاهش نمی‌دهند بلکه در صورتی این اتفاق می‌افتد که انگیزه درونی اولیه کودک، بالا باشد و ما به او وعده یک پاداش مادی و چشمگیر را بدهیم.
البته شما والدین محترم، باید به این نکته نیز توجه داشته باشید؛ در مواردی که انگیزه کودک برای یک فعالیت پایین است می‌توانید براي بالا بردن انگيزه او جهت شروع آن فعاليت، در ابتدا از دادن پاداش‌هاي مادي استفاده کنيد. اما بايد اين پاداشها به تدريج کم شده و هر از گاهي صورت پذيرد. البته هيچ‌گاه نبايد پاداش‌هاي غير مادي(تحسین، تشویق کلامی و…) را فراموش کرد، زيرا اين پاداشها علاوه بر آنکه باعث ترغيب بيشتر کودک براي انجام فعاليت‌ها و کارهايشان مي‌شود، احساس ارزشمند بودن را نيز در او تقويت کرده و اعتماد‌به‌نفس‌ را افزايش مي‌دهد.

م.همتی. مشاور

صفحات: 1· 2